W systemie Unix/Linux każdy plik posiada właściciela i grupę do której jest przyporządkowany oraz zestaw uprawnień definiujących dostęp właściciela, grupy oraz wszystkich pozostałych użytkowników. Uprawnienia te dotyczą możliwości odczytu (ang. read), zapisu (ang. write) oraz wykonywania (ang. execute) plików. Informacje o uprawnieniach plików uzyskamy wydając polecenie ls -l lub stat.
Przykład:
$ ls -la
drwxr-xr-x 3 marek users 4096 sty 5 03:40 . drwxr-xr-x 9 marek users 4096 sty 4 23:34 .. -rwxr-xr-x 1 marek users 7312 sty 4 23:54 a.out -rw-r--r-- 1 marek users 572 sty 4 23:54 main.c drwxr-xr-x 2 marek users 4096 sty 5 03:40 wynik
W kolejnych kolumnach otrzymujemy następujące informacje:
10 znaków określających typ i uprawnienia pliku, ilość dowiązań do pliku, nazwa właściciela, nazwa grupy, rozmiar w bajtach, data i godzina modyfikacji oraz nazwa pliku.
| - | rwx | rwx | rwx |
|---|---|---|---|
| typ | u | g | o |
| pliku | |||
| a | |||
Pierwszy znak oznacza typ pliku: d to katalog, - to zwykły plik.
Następne 9 znaków określa uprawnienia pliku (r - odczyt,w - zapis, x - wykonywanie) odpowiednio dla trzech zbiorów użytkowników:
dla właściciela, dla grupy oraz dla wszystkich innych.
Z powyższego przykładu wynika więc, że plik main.c może być odczytywany przez wszystkich ale jego zawartość może zmieniać tylko właściciel marek.
Plik a.out może zostać uruchomiony przez wszystkich (nadane uprawnienie x). Plik wynik jest katalogiem (d) i wszyscy mogą odczytywać jego zawartość (wyświetlać listę plików w katalogu) oraz mają prawa wykonywania (x), czyli mają dostęp do katalogu ale tylko właściciel może zmieniać zawartość tego katalogu (tworzyć lub usuwać pliki w tym katalogu).
Poniższe polecenia pozwalają na zmianę uprawnień plików:
zmienia prawa dostępu do pliku
Postać: chmod [opcje] prawa plik…
Polecenie służy do ustawiania praw odczytu (r), zapisu (w) i wykonywania (x) pliku.
Prawa te można nadać jednemu z trzech zbiorów użytkowników: właścicielowi pliku (u), grupie (g) i całej reszcie (o).
Można też zmienić prawa wszystkim użytkownikom (a).
Możliwe są trzy operacje: (+) dodanie uprawnień, (-) cofnięcie uprawnień lub (=) zastąpienie starych uprawnień nowymi.
Składnia zmiany uprawnień powinna wyglądać tak: [[ugoa...][+-=][rwx...],...]
Przykład:
$ chmod a+r dane.txt
nadanie prawa do odczytu dla wszystkich
$ chmod u-x *.sh
cofnięcie prawa do wykonywania przez właściciela plików o rozszerzeniu .sh
$ chmod ug=r dane.txt
nadanie prawa do odczytu przez właściciela i grupę
$ chmod ugo=rwx dane.txt
nadanie wszystkim uprawnień do odczytu, zapisu i wykonywania pliku - równoważne poleceniu
$ chmod a=rwx dane.txt
Najważniejsze opcje:
-v wyświetla komunikat o każdym zmienionym uprawnieniu
-R zmień uprawnienia katalogów i całej ich zawartości
Przykład:
$ chmod -R a+r
zezwoli wszystkim na możliwość czytania wszystkich plików w domowym katalogu
Innym sposobem nadawania uprawnień jest zapis numeryczny, np:
$ chmod 703 dane.txt
Pierwsza cyfra określa uprawnienia użytkownika, druga - grupy a trzecia - reszty.
Wartość (od 0 do 7) oznacza rodzaj uprawnień: wykonywanie (1), zapis (2) lub odczyt (4).
W celu nadania kilku uprawnień należy zsumować odpowiednie cyfry.
W powyższym przykładzie 7 oznacza nadanie praw do odczytu, zapisu i wykonywania (4+2+1) dla właściciela, 0 oznacza, że grupa nie posiada żadnych uprawnień a 3 odpowiada nadaniu prawa do zapisu i wykonywania (2+1) dla pozostałych użytkowników.
zmienia właściciela i grupę pliku
Postać: chown [opcje] użytkownik[:grupa] plik…
zmienia grupę użytkowników pliku
Postać: chgrp [opcje] grupa plik…
Uwaga: polecenia chown oraz chgrp mogą byż niedostępne dla zwykłego użytkownika.
ustawienie maski uprawnień tworzenia plikow i katalogów
Postać: umask [tryb]
Polecenie
$ umask
wypisze domyślnie ustawioną maskę w notacji ósemkowej.
$ umask 027
ustawi maskę na wartość ósemkową 027
$ umask -S
wypisze ustawienia maski w postaci symbolicznej rwxrwxrwx
$ umask u=rwx,g=rx,o=
ustawi maskę 027 w zapisie symbolicznym
Maska jest używana do nadawania domyślnych ustawień nowych plików i katalogów. Domyślne uprawnienia tworzenia plików bez maski to 666 a dla katalogów to 777. Maska jest odejmowana (bitowo) od domyślnych wartości.
Przykład:
| umask | 027 | ----w-rwx |
| dopełnienie maski | 750 | rwxr-x--- |
| domyślna wartość dla plików | 666 | rw-rw-rw- |
| uprawnienia nowego pliku | 640 | rw-r----- |
| domyślna wartość dla katalogów | 777 | rwxrwxrwx |
| uprawnienia nowego katalogu | 750 | rwxr-x--- |